Cookies

Parentificatie

Kinderen moeten moeder troosten en bijstaan na het scheidingsproces waarbij bovendien van ze wordt gevraagd om ook maar tegelijkertijd solidair te zijn. Solidair tegen vader. Ze moeten ouder zijn. Ah.. parentificatie zei ik wijsneuzerig. Want je bent expert of je bent het niet nietwaar? Moeilijk woord, vakjargon zeker, vroeg de vader die even mijn gesprekspartner was. Ach ja, houd ik ook niet van maar af en toe vat zo’n woord toch beter samen wat er precies aan de hand is.

Jaja zei ik later tegen mezelf. Is het misschien niet beter om eerst te proberen verder te navigeren met de woorden die een gesprekspartner gebruikt voordat je er wat overheenplakt. Zeker gezien het feit dat het hier geen discussie tussen professionals betrof? En dus terugkijkend; hoe beeldend is de zin: “Ze moeten ouder zijn” Behalve dat het de verwisseling of verschuiving weergeeft waarmee een kind ouderlijke verantwoordelijkheden op zich neemt zit in die zinsnede ook de notie van het ouder moeten zijn dan je bent, gedrag vertonen dat niet passend is voor je leeftijd, dat hoort bij iemand die meer jaren erop heeft zitten. Mooi trouwens het subtiele verschil tussen: “Een kind moet ouder worden” en “Een kind moet ouder zijn”.  Het eerste is een doel van de opvoeding, het tweede helemaal niet. Goed onderscheidend en verhelderend taalgebruik dus.

Ook  dat dit verschijnsel een onderdeel kan zijn van het ouderverstotingssyndroom was deze vader volkomen duidelijk. Het valse misbruik van de loyaliteit van de kinderen om ze tegen de andere ouder te richten; loyaliteitsmisbruik.  Deze moeilijke woorden hebben in de praktijk wél een functie overigens omdat ze niet beter kort gebekt kunnen worden.

Een belangrijke vorm van parentificatie is het overnemen van de rol van de partner van de ouder waar het kind verblijft. Het optreden als plaatsvervanger van de verdwenen ouder. De glorie van die rol maakt verstoting van de verdwenen ouder nog eens extra “noodzakelijk” Het kind is grootaandeelhouder geworden, medeverantwoordelijk voor de verstoting van degene die het vervangt.

Als je dieper ingaat op het begrip parentificatie zie je dat er door verschillende wetenschappers andere definities aan zijn gegeven die gelukkig wel allemaal vallen onder de hier eerder genoemde omschrijving ouder moeten zijn. En inderdaad de ene definitie legt meer de nadruk op het vervroegd volwassen zijn en de andere meer op  verdraaide rolpatronen. Een van de eerste ontwikkelaars van het begrip is Nagy, een Amerikaans-Hongaarse psychotherapeut die ook van belang is voor het gebruik van het begrip loyaliteit en dus ook loyaliteitsmisbruik. Kinderen zijn loyaal, die loyaliteit mag niet doorbroken worden maar ook niet misbruikt. Bij ouderverstoting gebeurt beide wel.

Nagy onderscheidt functionele en destructieve parentificatie. Parentificatie kan ook bijvoorbeeld een erg tijdelijke leerrol zijn. Of een korte noodzakelijkheid die in de beste opvoedingssituatie wel voorkomt en misschien daarmee ook wel bijdraagt aan het kennismaken met de volwassen rol. Toen ik het begrip gebruikte in de bovengenoemde conversatie bedoelde ik slechts het destructieve mechanisme. Gemeten aan Nagy versimpelde ik dus eerder dan dat ik er diepte aan gaf. Hopelijk heb ik dat nu weer een beetje rechtgezet.

Een mooie inleiding op het begrip parentificatie
dossier ouderverstoting (Parental Alienation Syndrome)

schoutenweg 41 Deventer

0 antwoorden op “Parentificatie”

  1. Hi Joep,

    Erover lezen en het zelf van nabij meemaken is twee. Wij Nederlanders houden van onze privacy en een kijkje in andermans keuken is niet iets wat mij vaak overkomt. Bij je verhaal moet ik aan twee situaties denken.

    De eerste. Moeder alleenstaand, zoontje van 7. Het liep niet goed met de opvoeding. Zoontje was voortdurend ongehoorzaam en daagde moeder constant uit. Het was elke avond schreeeuwen en boos zijn en dat direct weer goed maken. Ach lieve knul van me! Ik dacht toen: hoe moet dit joch ooit grenzen leren en liefde kennen. Liefde volgde in mijn bijzijn uitsluitend op een straf. Moeder was zo bezig de eindjes aan elkaar te knopen haar zoon niet echt aandacht gaf en dat uitbesteedde aan Intertoys. Zijn slaapkamer was een grote verzameling speeltjes, zó onrustig om gek van te worden. En als hij eenmaal weer een cadeautje had gekregen was hij er snel op uitgekeken. Dan kocht moeder weer een ander cadeautje en was er weer een kortstondige wederzijdse liefdesverklaring. Moeder had ook nog eens een gat in haar hand als het om geld uitgeven aan kwam. Dan zocht ze die stoere mannen met geld uit als vriend, maar ja, dat werd niets Hun portemonnaie ging sneller leeg dan hen leif was en zorgen voor zoonlief, nee dat was niet waar ze voor ingetekend hadden. Als ze zich al met de opvoeding wilden bemoeien dan kregen ze ook nog niet eens de kans, want zoonlief was Prinsje nummero uno! Untouchable voor iemand anders dan haarzelf.
    Hoe kan ik het zeggen: zo bezig zijn met zich staande te houden en haar koopverslaving te managen en het daaruit voortvloeiende gebrek aan gewoon aandacht aan har zoon geven, compenseren met cadeautjes van Intertoys (allemaal felle kleuren, van plastic, en korte speel-overlevingsduur, nul gevoelswaarde). Daarnaast kreeg hij de positie van prinsje in huis. Zo zei ze het ook. Ze wist wel dat dit niet helemaal goed was, maar ze wist niet beter. Prinsje mocht ook vervangende volwassene spelen als ze ruzie had met haar vriend. Hij mocht bij haar in bed, naar hem luisterde ze. Je moet toch in deze tijd naar je kinderen luisteren! Ik had een tijd een vertrouwensrelatie met haar, maar het is me nooit gelukt om haar enige gedragsverandering bij te brengen. Als ik dan eens in het begin van de avond op bezoek kwam dan lag hij net in bed, maar vond het bezoek veel interessanter. Hij wilde erbij zijn en als object van liefde van zijn moeder meende hij daar ook rechten aan te kunnen ontlenen. Haar manier van corrigeren was verbaal, eerst rustig, dan streng, dan kwaad. Het ontaardde altijd in een geïrriteerd geschreeuw. Nou móet je luisteren, beet ze hem dan toe. En Prinsje terroriseerde haar omdat hij wist dat hij haar kon krijgen wanneer en waar hij dat wilde. Ik probeerde haar zover te krijgen rustig met hem te praten en als hij niet meteen luisterde hem fysiek bij zijn hand te pakken en dan weer in bed te leggen. Ik heb het ook nog eens een keertje voorgedaan en dat werkte perfect. Maar het belijkfde niet. Het kwam niet bij haar op om haar manier van opvoeden te zien als een leerproces van hem, stap voor stap, rustig en met liefde. Liefde was voor haar hem op gepaste, maar meer nog op ongepaste manier tegen zich aandrukken en hem dan bijna dooddrukken. En dat met de woorden: mama houdt zoveel van je, jij bent mijn prinsje! Ze probeerde nog wel te luisteren naar me, maar ze was moeder en wist het beter. En ik was gewoon een vriend en wilde niet meer zijn. En mijn woorden woorden aan dovemansoren gericht. Prinsje, door moeder gekroond en de vervanger van vader. Nieuwe vrienden hielden het niet lang uit. Zij ook niet met hen.

    De tweede. Alleenstaande moeder met twee dochters. Een leuke onderhoudende vrouw. Ze deed enorm haar best om goed voor haar kinderen te zorgen, maar ze zagen hun vader niet, volgens haar omdat hij geen interesse had, maar ook omdat ze niet wilden. En in mijn ogen interesseerden ze zich ook niet voor hun vader. En zij respecteerde de wens van haar kinderen. Ook hier maakte ik geen verschil. Er was met geen speld tussen te komen. En het gegeven dat zij naar haar kinderen luisterde moest illustreren dat ze een goede moeder was. Het was vader die volgens haar geen interesse had, en ook niet zo geschikt was als opvoeder. Want, en dan kwam er een lange waslijst van tekortkomingen van hem. Zij had al alles geprobeerd. zei ze. Ik had mijn twijfels. Vooral omdat het onderwerp vrijwel niet bespreekbaar was. Zij nam haar kinderen serieus, zij respecteerde hun mening en de twee jonge meiden die zeiden dat ze niet naar hun vader wilden, maar waren verder niet geïnteresseerd hier meer woorden aan te geven.

    Wat mij is bijgebleven van deze twee voorbeelden is dat moeders zich profileerden als zelfstandig, redelijk, betrokken, liefdevol, en dat er in werkelijkheid absoluut niet te praten was over de manier van opvoeden. Zij hadden altijd gelijk, vefrbaal en non verbaal lieten ze me weten: ‘kom niet aan mijn kinderen’, tegelijkertijd voelde altijd die muur van: ik ben een zorgzame moeder en daar heeft niemand wat over te zeggen. Ze begrijpen niet hoe moeilijk ik het heb. Pelase leave me alone!

  2. Dat met liefde dooddrukken van moeders prinsje:

    “Met je hele maatschappij sta je erbij en kijkt erna
    Naar de onmacht van een kind
    Dat door een moeder wordt bemind
    En dat met liefde wordt gegijzeld
    Drie vier vijf zes zeven jaar
    Naar de onmacht van een kind
    Dat door een moeder wordt bemind
    En dat met liefde wordt verminkt
    Drie vier vijf zes zeven jaar”

    schreef Joop Visser in het prachtige lied Medea

  3. Als kind van gescheiden ouders werd ik in de rol geduwd van moeder/vriendin van mijn moeder. Een narcistische moeder die geen lichamelijke affectie kon tonen en dit afkocht met cadeau’s, die de vader dreigde met doding van de kinderen als hij haar verliet. Die de vader verschrikkelijk zwart maakte waarbij er een loyaliteitsconflict ontstond bij de kinderen. Daarna een dominante stiefvader waardoor het kind alleen maar aan het pleasen ging voor erkenning en waardering.
    Uiteindelijk stierf de stiefvader en dook de moeder weer op het kind.
    Dit duurde 2 jaar en toen was het kind op. Op 42 jarige leeftijd brak ze met haar moeder onder begeleiding van een psychotherapeut.
    Nog altijd wil de moeder haar eigen handelingen niet als fout zien en snapt ze niet wat ze niet goed gedaan heeft. Geen zelfreflectie, niks. Nee, het ligt aan het kind. Dat is de boeman en diegene die de zielige moeder veel pijn doet…..
    Het kind heeft ondertussen wel weer contact met de biologische vader gezocht maar er zit teveel tijd en afstand tussen deze relatie om er iets constructiefs van te maken.
    Al met al een heftig leven achter de rug tot nu toe. Dit kind, op zoek naar lotgenoten, ikzelf….

    1. Dag Rosanne, Bedankt voor je reactie. Ik doe promotie-onderzoek naar de processen die je beschrijft. Ouderverstotingssyndroom en vooral het herstel daaruit. Misschien heb je er iets aan. Lotgenotengroepen zijn nog niet sterk georganiseerd. Maar ik heb wel de nodige contacten. Ik stuur je nog een persoonlijke mail

      1. En Rosanne, je schreef de 2000ste reactie op mijn blog. Ik ben blij dat het een mooie en belangrijke reactie is geworden die de mijlpaal heeft gezet.

        1. Beste Joep,

          Ik ben heel benieuwd. Wellicht kunnen we iets voor elkaar betekenen. Ik zit nu midden in het proces met veel vragen. Ik lees heel veel om antwoorden te krijgen (ben volgens mijn psych.therapeute erg rationeel 🙂 ) en heb hierdoor al veel geanalyseerd maar heb dus heel erg de behoefte om met lotgenoten/ervaringsdeskundigen te praten.

          Hartelijke groet, Rosanne

Laat een antwoord achter aan joepzander Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.