Kinderen moeten moeder troosten en bijstaan na het scheidingsproces waarbij bovendien van ze wordt gevraagd om ook maar tegelijkertijd solidair te zijn. Solidair tegen vader. Ze moeten ouder zijn. Ah.. parentificatie zei ik wijsneuzerig. Want je bent expert of je bent het niet nietwaar? Moeilijk woord, vakjargon zeker, vroeg de vader die even mijn gesprekspartner was. Ach ja, houd ik ook niet van maar af en toe vat zo’n woord toch beter samen wat er precies aan de hand is.

Jaja zei ik later tegen mezelf. Is het misschien niet beter om eerst te proberen verder te navigeren met de woorden die een gesprekspartner gebruikt voordat je er wat overheenplakt. Zeker gezien het feit dat het hier geen discussie tussen professionals betrof? En dus terugkijkend; hoe beeldend is de zin: “Ze moeten ouder zijn” Behalve dat het de verwisseling of verschuiving weergeeft waarmee een kind ouderlijke verantwoordelijkheden op zich neemt zit in die zinsnede ook de notie van het ouder moeten zijn dan je bent, gedrag vertonen dat niet passend is voor je leeftijd, dat hoort bij iemand die meer jaren erop heeft zitten. Mooi trouwens het subtiele verschil tussen: “Een kind moet ouder worden” en “Een kind moet ouder zijn”.  Het eerste is een doel van de opvoeding, het tweede helemaal niet. Goed onderscheidend en verhelderend taalgebruik dus.

Ook  dat dit verschijnsel een onderdeel kan zijn van het ouderverstotingssyndroom was deze vader volkomen duidelijk. Het valse misbruik van de loyaliteit van de kinderen om ze tegen de andere ouder te richten; loyaliteitsmisbruik.  Deze moeilijke woorden hebben in de praktijk wél een functie overigens omdat ze niet beter kort gebekt kunnen worden.

Een belangrijke vorm van parentificatie is het overnemen van de rol van de partner van de ouder waar het kind verblijft. Het optreden als plaatsvervanger van de verdwenen ouder. De glorie van die rol maakt verstoting van de verdwenen ouder nog eens extra “noodzakelijk” Het kind is grootaandeelhouder geworden, medeverantwoordelijk voor de verstoting van degene die het vervangt.

Als je dieper ingaat op het begrip parentificatie zie je dat er door verschillende wetenschappers andere definities aan zijn gegeven die gelukkig wel allemaal vallen onder de hier eerder genoemde omschrijving ouder moeten zijn. En inderdaad de ene definitie legt meer de nadruk op het vervroegd volwassen zijn en de andere meer op  verdraaide rolpatronen. Een van de eerste ontwikkelaars van het begrip is Nagy, een Amerikaans-Hongaarse psychotherapeut die ook van belang is voor het gebruik van het begrip loyaliteit en dus ook loyaliteitsmisbruik. Kinderen zijn loyaal, die loyaliteit mag niet doorbroken worden maar ook niet misbruikt. Bij ouderverstoting gebeurt beide wel.

Nagy onderscheidt functionele en destructieve parentificatie. Parentificatie kan ook bijvoorbeeld een erg tijdelijke leerrol zijn. Of een korte noodzakelijkheid die in de beste opvoedingssituatie wel voorkomt en misschien daarmee ook wel bijdraagt aan het kennismaken met de volwassen rol. Toen ik het begrip gebruikte in de bovengenoemde conversatie bedoelde ik slechts het destructieve mechanisme. Gemeten aan Nagy versimpelde ik dus eerder dan dat ik er diepte aan gaf. Hopelijk heb ik dat nu weer een beetje rechtgezet.

Een mooie inleiding op het begrip parentificatie
dossier ouderverstoting (Parental Alienation Syndrome)