Cookies

ouderverstotingssyndroom wikipedia

( van wikipedia onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen, versie 15 mei 2013)
(inmiddels wat vervolmakingen toegevoegd)

Het ouderverstotingssyndroom, een vertaling van het Engelse Parental Alienation Syndrome (PAS), is een niet door de American Psychiatric Association erkende afwijking waarbij kinderen obsessief en onterecht een van hun ouders zouden afwijzen. Het ouderverstotingssyndroom zou vooral voorkomen bij ernstige conflicten tussen de ouders waarbij de kinderen gedwongen worden partij te kiezen voor een van beide ouders. Het syndroom is als eerste als zodanig beschreven door de Amerikaanse psychiater Richard A. Gardner (19312003).

Inhoud

Omschrijving en kenmerken

Gardners volledige omschrijving luidt als volgt:

Aanhalingsteken openen Het ouderverstotingssyndroom is een afwijking bij kinderen die zich bijna uitsluitend voordoet bij conflicten rond ouderlijk gezag. Primair kenmerk is de lastercampagne die het kind voert tegen een goede liefhebbende ouder, een campagne waar geen geldige reden voor is. Het is het resultaat van de combinatie van de indoctrinatie van een programmerende (hersenspoelende) ouder en de eigen bijdragen van het kind aan de verkettering van de ouder die het doelwit is. Als er sprake is van echte mishandeling, kan de vijandschap van het kind terecht zijn, waardoor een categorisering onder ouderverstotingssyndroom niet van toepassing is. Aanhalingsteken sluiten

Specifieke kenmerken van het ouderverstotingssyndroom:

  1. minachtingscampagne tegen de ouder waar het kind niet (dagelijks) verblijft
  2. zwakke of onzinnige redenen voor deze minachting
  3. het ontbreken van ambivalente gevoelens (de ene ouder is louter goed, de andere louter slecht)
  4. een nageprate ‘geheel eigen mening‘ van het kind
  5. reflexmatige steun aan de status-quo-ouder[1] in het ouderconflict
  6. afwezigheid van schuldgevoelens
  7. letterlijk citeren van onbegrepen woorden
  8. uitbreiding van de vijandschap tot de familie van de gehate ouder.

Zoals kan worden begrepen uit de omschrijving wordt het ouderverstotingssyndroom in de regel geplaatst in het kader van een conflict over het gezag over het kind. Ook kan worden aangenomen dat andere partnerscheidingsproblemen van de ouders tot dit syndroom kunnen leiden. Ook in relatie met pleegouders en adoptieouders worden vergelijkbare problemen geconstateeerd. Een aantal auteurs hebben er echter op gewezen dat er ook binnen bestaande gezinnen ouderverstoting kan optreden [2].

Gradaties en herstel

Gardner onderscheidt 3 gradaties die elk een specifieke juridische en therapeutische behandeling vereisen. De hoeveelheid en ernst van de optredende kenmerken bepalen de ernst van de ziekte. In milde gevallen vindt geregeld, bijna normaal, contact plaats met de verstoten ouder. In matige gevallen is sprake van meer stelselmatige breuken in het contact en dient therapeutisch in gegrepen te worden. Bij weinig perspectief dient dan ook juridisch te worden ingegrepen. In ernstige gevallen is ook juridisch ingrijpen, verandering van gezag of hoofdverblijf onvermijdelijk. Soms kunnen overgangssituaties worden gecreëerd in speciale voorzieningen.

Preventie van ouderverstotingssyndroom dient voorrang te hebben op curatie. Prinsen[3] legt er de nadruk op dat de rechterlijke macht het probleem kan oplossen. In het familierechtsysteem ligt de bron van het probleem. Therapie achteraf is vaak gebaseerd op een misvatting of leidt af van de aanpak van de bron. Gardner schreef daarover: “Het onderzoek bevestigt eveneens mijn eerdere waarneming dat traditionele therapie weinig tot geen waarde heeft voor het overgrote deel van de PAS-kinderen. In feite maakt die therapie de situatie meestal erger, omdat traditionele therapeuten normaliter juist het tegenovergestelde doen van wat PAS-kinderen nodig hebben[4].” Zander[5] beschreef een lijn van maatregelen lopend van preventief naar curatief waarbij de nadruk ligt op het curatieve aspect van de erkenning van het probleem.

Juridisch

Civiel recht

Vooral in de Verenigde Staten is het begrip door veel rechtbanken erkend, maar ook door veel rechtbanken omstreden. Gardner stelt voor om in ernstige gevallen van ouderverstoting het eenhoofdige gezag over het kind in het belang van dat kind toe te wijzen aan de verstoten ouder. Het gaat dan om gevallen waar niets anders mogelijk is.

In juni 2007 plaatste een Spaanse rechter een kind voor een half jaar exclusief bij de vader omdat de moeder ouderverstoting programmeerde. Tevens werd hierbij een strafvervolging van de moeder geïnitieerd.[6]

In Nederland werd, na eerdere vermeldingen door rechtbanken, in juni 2007 door de arrondissementsrechtbank Maastricht het gevaar van ouderverstotingssyndroom als argument genoemd voor het opleggen van een ondertoezichtstelling.[7] Daarna volgden ook het Hof in Den Bosch en een aantal andere rechterlijke colleges.

Strafrecht

Hoewel Gardner een medische beschrijving gaf, voldoet zijn beschrijving aan wat algemeen wordt gezien als zijnde het resultaat een vorm van geestelijke kindermishandeling. Deze zienswijze, wordt onder andere gevolgd door Deegener en Körner[8]. Ook bijna alle andere handboeken kindermishandeling zien het als een vorm van geestelijke kindermishandeling als je een kind van een betekenisvolle volwassene isoleert[9]. Dat geldt zeker voor een ouder. Klosinsky stelt daarnaast dat je kunt spreken van geestelijke kindermishandeling als er sprake is van “het bewust bij het kind angst en schuldgevoelens oproepen om partij te moeten kiezen”[10]. Geestelijke mishandeling is volgens de Nederlandse wet strafbaar[11]). Om de strafbare daad van de programmerende ouder te onderscheiden van de beschreven (diagnostische) toestand van het betrokken kind is het gewenst hier een ander woord voor te gebruiken. In de Nederlandse literatuur is hiervoor het begrip loyaliteitsmisbruik ingevoerd.

Hoewel de wet dus geestelijke mishandeling strafbaar stelt wordt het in de praktijk zelden vervolgd, vanwege bewijsproblemen. Juist in het geval van loyaliteitsmisbruik zijn er vaak wel elementen te vinden die wijzen op een bewuste isolatie van kinderen dan wel het forceren van de keuze voor een partij.

In Brazilië is het veroorzaken van Ouderverstotingssyndroom uitdrukkelijk strafbaar (er kan een boete worden opgelegd) gesteld en wordt bij wet serieus genomen in civiele procedures[12] [13]. Ook in België zijn voorstellen gedaan om tot strafbaarstelling te komen (zie onder het kopje België)

Sociologisch

Gardner beschouwde het op tegenspraak (niet gericht op het creëren van gezamenlijkheid, maar elkaar bestijdend) gebaseerde rechtssysteem als een van de oorzaken van het ontstaan van ouderverstotingssyndroom. Ook het feit dat moeders er niet meer altijd op konden rekenen het gezag te krijgen zag hij als een basis voor conflicten. Ook zijn er auteurs die een grotere rol toekennen aan een aantal manipulatietechnieken die niet alleen indirect, maar ook rechtstreeks verbonden zijn met het optreden van de overheid.

Professor van Gijseghem heeft een aantal historisch-sociologische ontwikkelingen beschreven die volgens hem onder andere ten grondslag lagen aan het optreden van dit syndroom. Daarin geeft hij wel aan dat gelijkwaardig ouderschap defacto bestreden werd, maar noemt dat niet als de oorzaak van het ontstaan van het syndroom.

Over de prevalentie van het syndroom is weinig bekend. Wel zijn er veel schattingen gemaakt op basis van sociologisch onderzoek naar problemen van kinderen na conflictueuze scheidingen. Een percentage van 20-30% van de kinderen uit problematische scheidingen wordt vaak genoemd[14] In Nederland is enig onderzoek gepleegd door Ed Spruijt en Esma Kaplan. Hun onderzoeksbasis was zeer beperkt, gebaseerd op afwijkende definities en ze kwamen tot tegenovergestelde uitkomsten.

Status van het concept, kritiek

Het ouderverstotingssyndroom is inmiddels afgewezen voor opname in DSM-V, de internationale classificatie van psychische stoornissen.

Het concept kent vele critici, vooral de Amerikaanse vrouwenbeweging heeft hard stelling genomen[15]. Erkenning van het syndroom zou er toe leiden dat kindermishandelaars zich achter de diagnose (gezien de definitie van het syndroom, die dit uitsluit, dan een valse diagnose) van dit syndroom zouden verstoppen. In reactie op de suggestie dat het syndroom slechts een vaderaangelegenheid betrof heeft Gardner herhaalde malen benadrukt dat ook vrouwen slachtoffer zijn van dit fenomeen, zowel in de rol van verstoten ouder als in die van kind. Ook vanuit verschillende wetenschappers is kritiek gekomen (Kelly, Johnston, Bruch).

Een ander punt van kritiek is dat het formeel geen syndroom zou zijn. Wel is er een vrij brede overeenstemming over het bestaan van een verschijnsel van buitenproportionele verwijdering tussen ouder en kind op irreële gronden. De voornaamste discussie speelt zich af over de precieze benamingen, indicaties en diagnostische criteria.[16] Om die reden heeft een internationale groep wetenschappers onder leiding van William Bernet het ouderverstotingssyndroom onder de naam Parental Alienation Disorder in een afwijkende variant voorgedragen voor opname in DSM-V.[17]

Gebruik van het begrip in het Nederlandse taalgebied

Het woord ouderverstotingssyndroom is een letterlijke vertaling van het engelse Parental Alienation Syndrome. Het Engelse begrip alienation omvat de betekenis verstoting. Het begrip vervreemding zou een onjuiste vertaling geven van de betekenis zoals die er door Gardner aan is gegeven. Gardner heeft niet het passievere begrip “estrangement” gebruikt dat dichter bij het Nederlandse begrip vervreemding staat. Een beschouwing van de Engelse literatuur leert dan ook dat met Parental Estrangement wat anders wordt aangeduid dan met Parental Alienation. In Nederland zijn ongeveer de helft van de scheidingskinderen vervréémd van een van hun ouders. Deze hebben niet allemaal deze ouder verstoten, en indien wel, ook niet altíjd zonder reden. Een deel van de vervreemde kinderen lijdt aan ouderverstoting, en daarvan weer een deel aan het ouderverstotingssyndroom. Het begrip Ouderverstotingssyndroom is als begrip in Nederland algemeen erkend en wordt zowel in de juridische, pedagogische en psychologische vakliteratuur en in de jurisprudentie gebruikt. Erkenning als begrip wil overigens niet altijd zeggen dat het verschijnsel ook door eenieder wordt erkend.

Nederland

In Nederland is tot nu toe in beperkte mate over dit syndroom geschreven. In 1999 sprak Gardner in Nederland een congres toe, georganiseerd door het ministerie van Justitie, het Platform SCJF (samenwerkende cliëntenorganisaties in jeugdzorg en familierecht) en de stichting SKO (Stichting Kind en Omgangsrecht). Gardner deed destijds tegenover De Telegraaf onder andere een van zijn meer omstreden uitspraken:

“Een kind dat wordt ingezet als wapen bij een scheiding, wordt eigenlijk ernstiger beschadigd dan een leeftijdgenootje dat het slachtoffer is van seksueel misbruik. Wie mishandeld of misbruikt wordt, kan aangifte doen. De dader wordt bestraft, de ellende houdt op. Sommige kinderen komen over dat trauma heen. Maar jongens en meisjes die door de ene ouder volgepropt worden met negatieve informatie over de andere ouder, hebben levenslang. Die worden gedwongen zogenaamd vrijwillig zonder papa of mama op te groeien en moeten leren leven met leugens die hun zijn opgedrongen.”

Het syndroom was daarna onderwerp van een boek dat het Platform SCJF uitgaf [18]). De Raad voor de Kinderbescherming liet het syndroom aan een literatuuronderzoek onderwerpen door de Utrechtse wetenschapper Ed Spruijt [19]. In 2004 kwam het boek Moeder-Kind-Vader een drieluik over ouderverstoting uit [20] In de media heeft vooral prof. G.P. Hoefnagels het syndroom herhaalde malen onder de aandacht gebracht. Professor Hubert van Gijseghem is een prominente pleitbezorger voor erkenning van dit syndroom in België.

In het Nederlandse taalgebied zijn verschillende conferenties volledig aan dit thema gewijd. In 2004 in het Nederlandse Poortugaal.

België

De Belgische volksvertegenwoordiger Guy Swennen stelde in februari 2007 voor om loyaliteitsmisbruik, leidende tot ouderverstoting, in België expliciet strafbaar te stellen. In Belgie zijn verschillende conferenties aan het fenomeen ouderverstoting gewijd [21].

Wereld Bewustwordingsdag Ouderverstoting is elk jaar op 25 april. In veel landen waaronder Duitsland, VS en Nederland wordt er dan aandacht besteed aan het onderwerp.

Gerelateerde onderwerpen

Literatuur

Veel artikelen, ook van Gardner zelf, zijn op internet beschikbaar. Zie hiervoor de onderstaande link.

Externe links

Voetnoten

  1. Dit is de ouder die het kind bij zich heeft. Vaak wordt hiervoor de term verzorgende ouder gebruikt. Vaak, en zelfs specifiek in dit kader, kan men echter niet spreken van zorg. Ook wordt hier, als van ouderverstotingssyndroom sprake is, het begrip programmerende ouder gebruikt
  2. Amy J.L. Baker, Adult children of parental alienation syndrome : breaking the ties that bind, 2007.
  3. Mr. Ir. P.J. Prinsen”Dr. Gardner, I presume?” rechter en psychiater ontmoeten elkaar” Relapublishing 2009 zie ook: “Gardner zou zich omdraaien in zijn graf”
  4. Should Courts Order PAS Children to Visit/Reside with the Alienated Parent? vertaling Prinsen
  5. Zander 2011; “Ouderverstoting en de vergeten vaderlijke opvoedingsverantwoordelijkheid” in Pedagogiek 2011-1
  6. bericht in Spaanse pers
  7. Voorzieningenrechter Rechtbank Maastricht, 12 juni 2007 LJN:BA1755
  8. Handbuch Kindermisshandlung und Vernachlässiging 2005 blz 684, 694
  9. Ben Rensen; Kindermishandeling: Voor het leven beschadigd. blz 38
  10. G. Klosinsky; psychological maltreatement in the context of separation and divorce. In Child abuse and neglect 17 (4) 1993
  11. artikel 300 Wetboek van Strafrecht: “Met mishandeling wordt gelijkgesteld opzettelijke benadeling van de gezondheid”
  12. http://warshak.com/blog/2010/11/04/taking-parental-alienation-seriously-brazils-new-law/
  13. LEI ORDINÁRIA Nº 12318, DE 26 DE AGOSTO DE 2010. Dispoe Sobre a Alienaçao Parental e Altera o Artigo 236 da Lei 8.069, de 13 de Julho de 1990. zie ook: hier
  14. Johnston 2006
  15. NOW Foundation Opposes Phony Parental Alienation Disorder“, bezocht op 11-05-2013.
  16. Bernet, W (2008). “Parental Alienation Disorder and DSM-V”. The American Journal of Family Therapy 36 (5): blz 357: “A careful review of the extensive literature indicates that with the exception of two or three writers who reject Gardner’s views outright, there is more agreement amongst experienced professionals than there is disagreement”
  17. Bernet, W (2008). “Parental Alienation Disorder and DSM-V”. The American Journal of Family Therapy 36 (5)
  18. Zander e.a.; Servo 1999
  19. Spruijt e.a; Het verdeelde kind, 2002
  20. J.Zander; Rela Publishing 2004
  21. Bijvoorbeeld in het Belgische Parlement: http://users.telenet.be/goudi/ouderverstoting.html#SYMPOSIUMOUDERVERVDS

8 antwoorden op “ouderverstotingssyndroom wikipedia”

  1. Helaas heb ik te maken met ouderverstoting hoewel mijn kind bij mij woont. Het lukt niet om iets op te bouwen met de vader in het belang van het kind. Elk weekeind gaat zij naar naar vader en er is dagelijks meermalen telefooncontact. Ik mis info over de uitwonende ouder die ouderverstoting fasciliteert.

  2. Dag Joep, ik zal het gedrag van mijn dochter beschrijven. Het komt er op neer dat ik momenteel alle punten herken zoals beschreven. Een verkilling naar mij en familie, zij kopieert gedrag en uitspraken van haar vader, kan niet meer voor zichzelf denken, is achterdochtig en heeft een vertekend beeld van vriendschap. Zij benoemt de advocaat van haar vader als een goede vriend. Buiten school geen contact met leeftijdgenoten en een open gesprek is met mij of hulpverlening niet mogelijk. Zij doet uitspraken over mij die niet waar zijn en beschuldigd me van mishandeling. Nu ze 12 is zegt ze dat ze ook rechten heeft en afspraken tussen vader en mij zeggen haar niks, ook niet als ze in overleg met haar tot stand zijn gekomen. Zij verdedigd vader zonder te willen nadenken en ik krijg van alles de schuld.
    Wij zijn 7 jaar geleden gescheiden en de omgangsregeling word met voeten getreden, is al vele malen gewijzigd maar nooit heeft zij het gevoel mogen hebben dat er 2 fijne plekjes zijn.

  3. Dit gedrag word volledig door vader gesteund, zij leven in symbiose en dit staat ook beschreven in rapporten van jeugdzorg. Er werden foto’s gemaakt van elke blauwe plek, zij word aangespoord brieven te schrijven over mij, ik kan hier een boek over schrijven. 10 dagen geleden is zij weggelopen naar haar vader en hier heb ik nog steeds niet met hem over kunnen praten omdat deze dit weigert. Communicatie en afspraken maken en die ook uitdragen blijken heel lastig voor vader. Ook duikt hij wekelijks op bij activiteiten van Florien en mij en neemt haar dan volledig over en maakt haar afhankelijk van zijn aanwezigheid bij het beoefenen van haar hobby, elke dag wordt er gebeld en voor het slapen gaan nog geSMS’t. Ook vader voldoet volledig aan de beschrijving van de verstotende ouder, met het grote verschil dat mijn dochter tot voor kort haar hoofdverblijf bij mij had. Het is om radeloos van te worden; ik had gehoopt dat mijn dochter mettertijd sterker zou worden maar zij is volledig in de ban van haar papa en wilt niets liever dan voor hem zorgen.

  4. ik verzoek je om mijn bovenstaande reacties van het blog te verwijderen, bedankt alvast

    1. dag S,

      Als er een goede reden is om je verhalen te verwijderen wil ik daar in principe wel gehoor aan geven. Kun je me vertellen waarom je het weg wilt hebben. Je antwoord ( als je die per reply aan mijn mail geeft, dus niet hier), zal ik dat sowieso niet publiceren, tenzij je dat zelf wilt.

      (op verzoek geanonimiseerd)

      1. Ik heb geen aanleiding gevonden de teksten weg te halen. In tegendeel dit soort verhalen dient grondig te worden gelezen en beoordeeld. Wel heb ik ze geanonimiseerd. Ik verzoek verder reageerders om eerst na te denken en dan pas te posten

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.